Er is eigenlijk nauwelijks aandacht voor geweest, maar afgelopen week vond er een partij op het allerhoogste niveau ter wereld plaats. Dat was niet op de toppen van de Himalaya. Het ging om een partij tussen de laatste versies van de twee top-engines van dit moment: Komodo speelde tegen Stockfish. Die versies zijn niet te koop, we praten over computerprogramma’s waaraan continu doorontwikkeld wordt.

Verwacht geen spektakel. Eigenlijk geldt er iets wat je wellicht niet zou verwachten: hoe sterker de programma’s spelen des te minder er enig touwtje is vast te knopen aan de zetten van de rekenmonsters; laat staan dat er iets te genieten valt van hun diepzinnige manoeuvres. Onbegrijpelijke kunst verveelt snel. Er worden zetten gespeeld die Magnus Carlsen nog niet bij zijn kandidaatzetten zou opnemen, maar die dus volgens de engine wél de allersterkste zijn.

Een voorbeeld volgt al snel vanuit de diagramstelling, na het door Komodo gespeelde 36. Txa3

Wit staat een pion voor, maar zwart is aan zet en a2 is ten dode opgeschreven. Iedere beetje schaker ziet dat wel.

36…Ta8 37 Txa8 Txa8 38 Tb1 Kf7

Zwart heeft zijn verkenners richting de beloofde pion gestuurd en alvorens deze soldaat te maken, komt de koning een stapje dichterbij. Vluchten kan niet meer, een eventuele verdediging met Lb5 en a4 kost twee zetten. Dat is een belangrijk gegeven kennelijk in computerschaak. Tot hier volgde ik het wel.

Huiskamervraag: Hoe lang zal het nu nog duren voordat a2 wordt geslagen? Niet spieken.

Het vervolg: 39 Tb5 Le7 (eerst Tc5 voorkomen?) 40 Lc5 Lg5 (eerst h6 aanvallen?) 41 Ld4 Lxh6 (eerst h6 slaan) 42 Tc5 Kg8 (eerst uit een mogelijk schaak op c7?) 43 Txc3 Lf8 (eerst de loper omspelen?) 44 Kf2 Ld6 (idem) 45 f4 g5 (maar hiervoor kan ik met de beste wil ter wereld geen reden meer verzinnen; deze pion staat zwart vanaf nu tot de 78e zet achter, totdat hij zijn loper ervoor geeft om een remise T+L tegen T-eindspel te forceren. Kennelijk reeds voorzien op zet 45… Zwart geeft eerst liever een pion weg dan dat hij er een terugslaat.  46 xg5 Lxa2

Het juiste antwoord: nog zeven zetten zou het duren voordat a2 werd ingenomen! Wit vervolgde hier met 47 Kg2, ook weer een hele diepe. 47 Tc6 zal wel minder zijn, wellicht vanwege een variant die er over een zet of 20 opeens inzit.

Wat zegt ons dit, wat kunnen we leren? Dat schaakprogramma’s intussen zo sterk zijn dat niet alleen ertegen spelen zinloos is, maar ook dat in sommige stellingen de varianten zo peilloos diep worden, dat ze absolute abacadabra zijn voor ons in het ondermaanse. Overigens werd het eindspel T+L tegen T dat op het bord kwam gelijk remise gegeven, dat stond in de tablebase namelijk als zodanig vermeld. En dan stoppen de bits en bytes er dus gelijk mee.

Ons stervelingen rest slechts chaostheorie, zo luidt de wiskundige term voor het fenomeen van iets waarin beslist logica schuilt, maar wat onontwarbaar en onverklaarbaar lijkt. Jericho is wat mij betreft voor dit partijfragment de literaire allusie.